Nagroda Jana Karskiego i Poli Nirenskiej za rok 2013 przyznana Barbarze Engelking

Komitet Nagrody im. Jana Karskiego i Poli Nirenskiej zawiadamia że nagroda za rok 2013 przyznana została prof. dr hab. Barbarze Engelking. Ustanowiona przez prof. Jana Karskiego w 1992 roku i administrowana przez Żydowski Instytut Naukowy YIVO (YIVO Institute for Jewish Research) w Nowym Jorku, nagroda niniejsza przyznawana jest dorocznie autorom publikacji traktujących o życiu żydowskim w Polsce i odzwierciedlających wkład Żydów w kulturę polską. Wyboru laureatów nagrody dokonuje Komitet w składzie: prof. Jerzy Tomaszewski, prof. Feliks Tych, prof. Paweł Śpiewak (dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie), dr Jonathan Brent (dyrektor YIVO Institute for Jewish Research).

Prof. Barbara Engelking jest od wielu lat zatrudniona w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Jest też założycielką Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN, ktorego działalnoscią kieruje od chwili jego utworzenia w 2003 roku. Centrum wydaje pismo „Zagłada Żydów, Studia i Materiały”, ktorego ukazało sie dotychczas 8 rocznikow. W ramach Centrum działa i tworzy grupa współpracowników, specjalistów w różnych dziedzinach, których łączy dążność do zgłębienia sytuacji Żydów na terenach Generalnego Gubernatorstwa, pozbawionych wszelkich możliwosci ratowania swojego życia. W poważnym stopniu badacze ci koncentrują się na Żydach uciekinierach szukających pomocy i ratunku wśród miejscowej ludnosci, a znajdujących najczęściej niechęć czy wprost wrogość i gotowość współdziałania z okupantami w tropieniu ukrywających sie jeszcze ocaleńcow.

Tym tematom Barbara Engelking poswięciła liczne opracowania, między innymi:

„Zagłada i pamięć” (1994, angielski przekład 2001);

„Szanowny panie Gistapo.Donosy do władz niemieckich w Warszawie i okolicach, 1940-1941” (2003);

„Prowincja noc. Życie i zagłada Żydów w dystrykcie Warszawskim” (redaktor i współautor, 2007);

„Żydów łamiących prawo nalezy karać smiercią! „Przestępczość” Żydów w Warszawie, 1939-1942” (wespół z Janem Grabowskim, 2010);

„Jest taki piękny słoneczny dzień...Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej 1942-1945”(2011);

„Żydzi w powstańczej Warszawie” (wspólnie z Dariuszem Libionką, 2009).

Specjalne miejsce wśród prac autorki zajmuje obszerny tom, zrealizowany wspólnie z Jackiem Leociakiem „Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście” (2001; angielski przekład 2009). „Przewodnik – piszą autorzy - oprowadza po mieście nieistniejącym. Jest ono zbudowane z wielu indywidualnych zapisów, świadectw i dokumentów. Na ich podstawie autorzy odtwarzają topografię getta, ówczesne realia i atmosferę tamtych miejsc i dni... Jedynym obszarem, gdzie można jeszcze odnaleźć mieszkańcow getta wraz z ich domami, ulicami, z ich życiem, cierpieniem i śmiercią jest miejsce w naszej pamięci”.

Zmarły 15 lipca 2000 roku profesor Jan Karski był w czasie drugiej wojny światowej kurierem rządu polskiego w Londynie, ktory przedostał sie z okupowanej Polski na Zachód i przekazał informacje rządom alianckim o postępującej zagładzie ludności żydowskiej w Polsce dokonywanej przez niemieckich okupantów. Nagroda niniejsza ufundowana została dla uhonorowania żony Jana Karskiego, Poli Nirenskiej, tancerki i choreografa, ktora w czasie wojny uratowała sie jako jedyna z ponad siedemdziesięcioosobowej rodziny.